زخم پپتیک چیست؟

علائم زخم پپتیک

- احساس سوزش، سوراخ شدن یا ساییده شدن به مدت 30 دقیقه تا 3 ساعت در معده یا روده. درد غالباً به‌صورت سوزش سردل، سوءهاضمه یا گرسنگی تعبیر می‌شود.

- درد، در بالای شکم و گاهی زیر قفسه سینه است.

- در برخی افراد درد بلافاصله پس از خوردن غذا رخ می‌دهد. در سایرین، درد تا ساعت‌ها بعد ایجاد نمی شود. این درد ممکن است در شب به وجود آید و پشت هم انتشار پیدا کند.

- درد عودکننده است.

- درد ممکن است با نوشیدن شیر، غذاخوردن، استراحت یا مصرف ضداسیدها تسکین یابد.

- کاهش اشتها و وزن (در زخم دوازدهه ممکن است افزایش وزن وجود داشته باشد، زیرا افراد بیشتر می‌خورند تا آرام‌ تر شوند)

- تهوع و استفراغ مکرر

- سوء هاضمه

- مدفوع خونی

- کم‌ خونی
 

علل زخم پپتیک

این زخم‌ها، ناشی از استرس یا اضطراب نیستند. عللی که منجر به ایجاد زخم می‌شوند عبارتند از:

هلیکوباکترپیلوری که شایع‌ترین علت است و بیشتر با زخم‌های دوازدهه در ارتباط است.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی که دومین علت شایع هستند.

اسید معده

سیگار

اسیدهای صفراوی

آسپیرین

داروهای استروئیدی

سیروز کبدی

بیماری های ریوی مزمن

نارسایی کلیوی

اشعه درمانی

شیمی درمانی
 

عوامل دفاعی بدن در برابر ایجاد زخم پپتیک

وجود لایه موکوسی بر روی مخاط‌ها و بیکربنات

جریان خون در زیرمخاط

وجود پروستاگلاندین

بازسازی مخاطی
 

عوامل خطر

سابقه خانوادگی زخم

سیگار کشیدن

استفاده از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مثل آسپیرین

خستگی یا کار بیش از حد

رژیم غذایی نامناسب، وعده‌های غذایی نامنظم و نخوردن برخی وعده‌ها

گروه خونی O برای ابتلا به زخم دوازدهه. 1
 

عوارض ابتلا به زخم پپتیک

اگر زخم های گوارشی درمان نشوند با گذشت زمان بدتر می شوند و ممکن است باعث بروز عوارض زیر شوند:
 

سوراخ شدن

در صورتی که برای درمان زخم معده یا روده کوچک هیچ اقدامی صورت نگیرد ممکن است این زخم نواحی مرتبط را سوراخ کند و باعث ایجاد عفونت در آن منطقه شود. این اتفاق با درد شدید و ناگهانی شکم همراه است.
 

خونریزی داخلی

زخم پپتیک می تواند باعث خونریزی داخلی شود که در این صورت بیمار حتما باید در بیمارستان بستری شود. علائم خونریزی داخلی عبارتند از گیجی، سرگیجه و مدفوع سیاه رنگ.
 

بافت اسکار یا زخم

اگر زخم پپتیک گسترش پیدا کند بافت ضخیمی از زخم در محل ایجاد می شود که عبور مواد غذایی در دستگاه گوارش را با اختلال روبرو می کند.

علائم بافت اسکار شامل استفراغ و کاهش وزن می باشد. هر سه این عوارض جزو موارد جدی و مهم هستند و ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند؛ بنابراین توصیه می شود به محض دیدن علائم زخم پپتیک هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
 

تشخیص زخم پپتیک

برای تشخیص زخم پپتیک پزشک باید از سابقه بیماری شما مطلع شود و معاینات جسمی انجام بدهد.

علاوه بر این احتمالا نیاز است که آزمایشات زیر را هم انجام بدهید:
 

آزمایش هلیکوباکتر پیلوری

از این آزمایش برای تعیین وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری استفاده می شود. برای تشخیص وجود این نوع باکتری می توان از آزمایش خون، مدفوع و یا تست تنفس استفاده کرد اما از آنجایی که آزمایش خون ممکن است نتیجه درستی نشان ندهد معمولا از آن استفاده نمی شود. تست تنفس دقیق ترین روش برای تشخیص وجود هلیکوباکتر پیلوری در بدن بیمار است.

قبل از انجام این آزمایش نباید از مواد خوراکی حاوی کربن رادیواکتیو استفاده کنید. اگر این باکتری در بدنتان وجود داشته باشد تست تنفستان حاوی دی اکسید کربن خواهد بود و پزشک آن را تشخیص می دهد. علاوه بر این قبل از انجام تست تنفس نباید از آنتی اسیدها استفاده کرده باشید چون آنتی اسیدها می توانند نتیجه آزمایش را به شکل کاذب نمایش دهند.
 

آندوسکوپی

احتمالا پزشک برای بررسی دقیق تر دستگاه گوارش فوقانی از اندوسکوپی استفاده می کند. طی این روش، یک لوله باریک و انعطاف پذیر که مجهز به یک دوربین از طریق دهان از گلو و مری پایین می رود و به معده و روده کوچک شما می رسد.

سپس پزشک می تواند به وسیله دوربین آندوسکوپ این نواحی را از نظر وجود زخم بررسی کند. اگر طی انجام آندوسکوپی پزشک متوجه وجود زخم شود احتمالا نمونه کوچکی از بافت معده یا روده را برای انجام آزمایشات بیشتر برمی دارد که به آن بیوپسی گفته می شود.

علاوه بر این با انجام بیوپسی پزشک می تواند تشخیص بدهد که آیا هلیکوباکتر پیلوری در معده شما وجود دارد یا نه.

از آندوسکوپی بیشتر در مواردی که بیمار مسن است و یا اخیرا علائم خونریزی، کاهش وزن و مشکلات مربوط به غذا خوردن و بلع را تجربه کرده استفاده می شود. اگر آندوسکوپی نشان بدهد که شما دچار زخم پپتیک هستید بلافاصله بعد از آن باید درمان را پیگیری کنید حتی اگر علائمتان بهبود پیدا کرده باشد.
 

آزمایشات مربوط به دستگاه گوارش فوقانی

در این سری آزمایشات از پرتوهای اشعه ایکس برای تصویربرداری از مری، معده و روده کوچک استفاده می شود. برای انجام این آزمایش بیمار باید مایع سفید رنگی که حاوی باریم است را ببلعد تا زخم های دستگاه گوارش زیر پرتو اشعه ایکس کاملا نمایان شوند. 2
 

درمان دارویی

از آنجایی که ریشه بسیاری از زخم های پپتیکی ، هلیکوباکترپیلوری می باشد، پزشکان از دو روش برای درمان زخم های پپتیکی استفاده می کنند:

از بین بردن باکتری.

کاهش سطح اسید در دستگاه گوارش، به منظور تسکین درد و بهبودی سریعتر.

رسیدن به این دو هدف نیازمند مصرف حداقل دو، و گاهی اوقات سه یا چهار دارو می باشد.
 

داروهای آنتی بیوتیک

از آنجایی که یک آنتی بیوتیک به تنهایی قادر به کشتن هلیکوباکترپیلوری نیست، پزشکان از ترکیبی از آنتی بیوتیک ها برای درمان استفاده می نمایند.

برای اینکه درمان موثر واقع شود، پزشک آموزش های جامعی را در اختیار بیمار قرار می دهد.

آنتی بیوتیک هایی که معمولا برای درمان هلیکوباکترپیلوری ارائه می شود، شامل: آموکسی سیلین، کلریترومیسین (Biaxin)و مترونیدازول می باشد.

داروهای ترکیبی شامل دو آنتی بیوتیک به همراه بازدارنده های اسید برای درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری مفید هستند.

بسته به نوع و تعداد آنتی بیوتیک ها، احتمالا برای دو هفته بیمار باید آنتی بیوتیک دریافت کند. داروهای دیگری که به همراه آنتی بیوتیک ها توصیه می گردند، عموما برای مدت طولانی تری باید مصرف شوند.
 

بلوکه کننده های اسید

بلوکه کننده های اسید که بلوکه کننده های هیستامین نیز نامیده می شوند، ترشح اسید هیدرو کلریدریک را در مجرای گوارشی کاهش می دهند، این داروها سبب کاهش درد و تسریع بهبود زخم می گردند.

هیستامین ترکیبی است که بصورت نرمال در بدن وجود دارد و زمانی که با رسپتورهای هیستامین واکنش می دهد، به سلول های ترشح کننده اسید در معده پیغام می رسد که اسید هیدروکلریدیک را رها سازند. بلوکه کننده های هیستامین، مانع رسیدن هیستامین به رسپتورهای هیستامین می گردند.

این داروها شامل رانیتیدین، فاموتیدین، سیمتیدین و نیزاتیدین می باشند.
 

آنتی اسیدها

ممکن است آنتی اسیدها علاوه بر بلوکه کننده های اسید با بجای آن تجویز گردند. آنتی اسیدها بجای کاهش ترشح اسید، اسید ترشح شده از معده را خنثی می سازند.
 

ممانعت کننده های پمپ پروتونی

روش دیگر کاهش اسید معده، بازداشتن پمپ هایی است که در سلول های مترشحه اسید قرار دارند.

ممانعت کننده های پمپ پروتونی، با بلوکه کردن عملکرد این پمپ های کوچک، سبب کاهش اسید می گردند.

این داروها شامل امپرازول، لنزوپرازول، راپبرازول و ایزومپرازول می باشد. پنتوپرازول هم بصورت دهانی و نیز بصورت تزریق داخل وریدی در بیمارستان تجویز می گردد. پزشکان مکررا”ممانعت کننده های پمپ پروتونی را برای بهبود زخم های پپتیکی تجویز می کنند.

چنانچه بیمار با خونریزی از زخم به بیمارستان مراجعه نماید، برای کاهش خونریزی از ممانعت کننده های پمپ پروتونی بصورت تزریقی استفاده می شود.

بنظر می رسد ممانعت کننده های پمپ پروتونی، سبب از بین بردن هلیکوباکترپیلوری نیز می گردند. باید توجه داشت مصرف طولانی مدت ممانعت کننده های پمپ پروتونی، بخصوص اگر در دوز بالا باشد، خطر شکستی لگن را افزایش می دهد. بنابراین از پزشک خود درباره دریافت مکمل کلسیم در زمان مصرف این داروها کمک بخواهید.
 

عوامل سیتوپروتکتیو

در برخی موارد، ممکن است پزشک این داروها را برای محافظت از بافت معده و روده باریک تجویز نماید. این داروها شامل میزپرستول (misoprostol) وسارالفات (Carafate)هستند. از دیگر داروهای عوامل سیتوپروتکتیو بدون نسخه شامل بیسموت سابسالیسیلات می باشد.

چنانچه هلیکوباکترپیلوری در بدن بیمار وجود نداشته باشد، احتمالا زخم ناشی از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی است که باید دریافت آن را متوقف کند.

زخم هایی که التیام نمی یابند

زخم های پپتیکی که به درمان پاسخ نمی دهند، زخم های مقاوم نامیده می شوند. دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است زخم بهبود نیابد، این دلایل شامل موارد ذیل می گردد:

عدم دریافت داروها مطابق با دستورات پزشک.

این واقعیت که برخی از انواع هلیکوباکترپیلوری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند.

استفاده مداوم از تنباکو.

استفاده مداوم از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی. گاهی اوقات این مشکل تصادفی است. یعنی ممکن است افراد از اینکه دارویی که دریافت می کنند جزء داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی است، آگاه نباشند.

در موارد اندکی ممکن است زخم های مقاوم به دلایل ذیل ایجاد شوند:

تولید بسیار زیاداسید معده، مانند آنچه در سندرم Zollinger-Ellisonاتفاق می افتد.

عفونتی بجز عفونت هلیکوباکترپیلوری.

سرطان معده.

بیماری های دیگری مانند سیروز و اختلال انسداد ریوی مزمن (COPD).

درمان زخم های مقاوم، معمولا با حذف فاکتورهایی که در بهبود زخم تداخل دارند، صورت می گیرید. همچنین از دوزهای قویتری برای داروها استفاده می گردد.

گاهی اوقات داروهای بیشتری نیز ممکن است، تجویز گردد. باید توجه داشت زمانی که زخم به درمان های دارویی پاسخ ندهد، انجام عمل جراحی برای بهبود زخم ضروری است.

داروهای مورد استفاده:

هیدروکسید آلومینیوم‌ (HYDROXIDE)

آلومینیوم ام جی (ALUMINIUM Mg)

آلومینیوم ام جی اس (ALUMINIUM MgS)

بلادونا پی بی (BELLADONNA pb)

بیسموت‌ (BISMUTH SUBCITRATE)

سایمتیدین‌ (CIMETIDINE)

کلیدینیوم سی (CLIDINIUM – C)

امپرازول‌ (OMEPRAZOLE)

رانیتیدین‌ (RANITIDINE)

سوکرالفات (SUCRALFATE)
 

تغییر شیوه زندگی

قبل از کشف هلیکوباکترپیلوری، پزشکان در اغلب موارد، بیماران دارای زخم پپتیکی را به داشتن رژیم محدود و کاهش میزان استرس در زندگی شان توصیه می کردند. ولی امروزه، از آنجا که غذا و استرس از دلایل مستقیم زخم پپتیکی، نیستند،از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشند.

با این وجود، همچنان توصیه می گردد در زمان بهبود زخم ، بر آنچه می خورید و استرس خود کنترل داشته باشید. غذاهای اسیدی و پرادویه، درد زخم را افزایش می دهند.بطور مشابه، استرس نیز اسید را افزایش می دهد. چنانچه استرس شدیدتر باشد بهبود زخم را به تعویق می اندازد.

برخی از توصیه های مفید پزشکان به شرح ذیل می باشد.
 

• سیگار نکشید

کشیدن سیگار بر لایه محافظت کننده معده اثر می گذارد و معده را برای گسترش زخم مستعد می سازد. همچنین سبب افزایش اسید معده می گردد.
 

• اجتناب از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی

چنانچه شما مرتبا”مسکن مصرف می کنید، از استامینوفن استفاده نمایید.
 

• ریفلاکس اسیدی را کنترل کنید

چنانچه زخم مری دارید، معمولا”با ریفلاکس اسیدی مرتبط است. برای کنترل ریفلاکس اسیدی اقدامات ذیل را انجام دهید. 3

پی نوشت:
1.www.tebyan.ir
2.www.hidoctor.ir
3.www.mihanpezeshk.com